C programlama diziler (array)

Dizi, aynı tipteki verilere tek bir isimle erişmek için kullanılan bir kümedir. Bu küme matematikteki küme kavramından biraz farklıdır. Bir dizi bildirildikten sonra, dizinin bütün elemanları bellekte peşpeşe saklanır [1]. Bu yüzden dizilere tek bir isim altında çok sayıda değişken içeren bellek bölgesi de denir. Buna göre, bir diziyi dizi yapan iki temel özellik vardır 

dizi elemanların bellekte (program çalıştığı sürece) sürekli biçimde bulunması
dizi elemanların aynı türden değişkenler olması


Dizilerin Bildirimi
Bir dizi çok sayıda değişken barındırdığından, bunları birbirinden ayırdetmek için indis adı verilen bir bilgiye ihtiyaç vardır. C Programlama Dili'nde, bir dizi hangi tipte tanımlanmış olursa olsun başlangıç indisi her zaman 0'dır.
Bir dizinin bildirim işleminin genel biçimi söyledir:
        veriTipi dizi_adı[eleman_sayısı];
Örneğin, 5 elemanlı, kütle verilerini bellekte tutmak için, kutle dizisi şöyle tanımlanabilir:
      float kutle[5];
Bu dizinin elemanlarına bir değer atama işlemi şöyle yapılabilir:
      kutle[0] = 8.471
      kutle[1] = 3.683
      kutle[2] = 9.107
      kutle[3] = 4.739
      kutle[4] = 3.918
 NOT
1. elemanın indisi 0, 
5. elemanın indisinin 4 olduğuna dikkat edin.
Bildirim sırasında dizilerin eleman sayısı tamsayı türünden bir sabit ifadesiyle belirtilmesi zorunludur. 
Örneğin:
      int n = 100;
      int a[n];
şeklindeki tanımlama, dizi uzunluğunun değişken (n) ile belirtilmesi nedeniyle geçersizdir. Bunun yerine, 
dizilerin eleman sayısı aşağıdaki gibi sembolik sabitlerle belirtmek mümkündür.
     #define  n  100
     ...
     int a[n];
Bir dizinin bellekte kapladığı alanın bayt cinsinden karşılığı sizeof operatörü ile öğrenilebilir.
     int   a[5], b, c;
     ...
     b = sizeof(a);                /* bellekte kapladığı alan: b = 4*5  = 20 bayt */
     c = sizeof(a) / sizeof(int);  /* Dizinin boyutu         : c = 20/4 = 5       */


Dizilere Başlangıç Değeri Verme
Bir diziye başlangıç değerleri aşağıdaki gibi kısa formda atanabilir:
     float  kutle[5]= { 8.471, 3.683, 9.107, 4.739, 3.918 };
     int    maliyet[3] = { 25, 72, 94 };
     double a[4] = { 10.0, 5.2, 7.5, 0.0};
Küme parantezlerinin sonlandırıcı ; karakteri ile bittiğine dikkat ediniz.
Bir dizinin uzunluğu belirtilmeden de başlangıç değeri atamak mümkündür.
     int   a[] = { 100, 200, 300, 400 };
     float v[] = { 9.8, 11.0, 7.5, 0.0, 12.5};
Derleyici bu şekilde bir atama ile karşılaştığında, 
küme parantezi içindeki eleman sayısını hesaplar ve dizinin 
o uzunlukta açıldığını varsayar. Yukarıdaki örnekte, a dizisinin 4, 
v dizisinin 5 elemanlı olduğu varsayılır.


Dizileri Yazdırma/Okuma
printf ve scanf fonksiyonları bir dizinin okunması ve yazdırılması için de kullanılır. Örneğin bir A dizisinin aşağıdaki gibi bildirildiğini varsayalım:
      int A[10];
Bu dizinin elemanlarını klavyeden okumak için:
      for(i=0; i<10; i++)
         scanf("%d",&A[i]);
daha sonra bu değerlerini ekrana yazmak için:
      for(i=0;i<10;i++)
         printf("%d\n",A[i]);

Karakter Dizileri (Strings)
C dilinde, karakter dizileri oldukça sık kullanılır. Sadece karakter dizilerine özel olarak, karakter dizilerinin sonuna sonlandırcı karakter olarak adlandırılan bir simge eklenir. Sonlandırcı karakter, işlemlerin hızlı ve etkin bir biçimde yapılabilmesine olanak sağlar[2].
Sonlandırıcı karakter:

dizinin bittiği yeri gösterir,
ASCII tablosunun sıfır numaralı ('\0') karakteridir.

Karakter dizilerine iki şekilde başlangıç değeri verilebilir.
      char s[7] = {'d','e','n','e','m','e','\0'};
yada
      char s[7] = "deneme";
Birinci tanımlamada sonlandırıcı karakter programcı tarafından konmalıdır. 
Ikinci tanımlamada ise buna gerek yoktur. Çünkü, sonlandırıcı karakter bu atamayla, derleyici tarafından eklenir.
 NOT
char s[7] = "deneme"; 

ataması geçeli olmasına rağmen, aşağıdaki atama geçersizdir:

char s[7];
char s = "deneme";
Karakter dizileri gets() fonksiyonu ile klavyeden okunabilir.
     char ad[20];
     ...
     gets(ad);

Çok Boyutlu Diziler
Bir dizi aşağıdaki gibi bildirildiğinde bir boyutlu (tek indisli) dizi olarak adlandırılır. Bu tip dizilere vektör denir.
    float a[9];
Bir dizi birden çok boyuta sahip olabilir. Örneğin iki boyutlu b dizisi şöyle tanımlanabilir:
    float b[9][4];
İki boyutlu diziler matris olarak adlandırılır. ilk boyuta satır, ikinci boyuta sütün denir. Yukarıda b matrisinin eleman sayısı 9x4=36 dır. 

Çok boyutlu diziler tek boyuta indir generek bellekte tutulurlar. Tek indisli dizilerde olduğu gibi, çok indisli dizilere de başlangıç değeri vermek mümkün. Örneğin 3 satır ve 4 sütünlu (3x4=12 elemanlı) bir x matrisinin elemanları şöyle tanımlanabilir:
    int x[3][4] = {11,34,42,60, 72,99,10,50,  80,66,21,38};
yada
    int x[3][4] = {11,34,42,60,  /* 1. satır elemanları */
                   72,99,10,50,  /* 2. satır elemanları */
                   80,66,21,38}; /* 3. satır elemanları */
Bu matris ekrana matris formunda yazılmak istendiğinde:
     for(i=0; i<3; i++)
     {
       for(j=0; j<4; j++)
          printf("%4d",x[i][j]);

       printf("\n");
     }
çıktısı:
  11  34  42  60
  72  99  10  50
  80  66  21  38
şeklinde olacaktır.